صمد بهرنگی ، انسانی وارسته و به غایت مردمی و برتر از سیاست

‍ علی کریمی پاشاکی ــ روزنامه نگار –(زاده ۲ تیر ۱۳۱۸ تبریز — درگذشته ۹ شهریور ۱۳۴۷ ارسباران) معلم، نویسنده، محقق و مترجم

صمد بهرنگی در خانواده‌ای کم برخوردار از ثروت زاده شد و پس از تحصیلات دبیرستان، در سال ۱۳۳۶ از دانشسرای مقدماتی پسران تبریز فارغ‌التحصیل شد.

وی از مهر ماه ۱۳۳۶ آموزگار شد و تا پایان عمرکوتاهش، در آذرشهر، ماماغان، قندجهان، گوگان و آخیرجان در استان آذربایجان شرقی که آن زمان روستا بودند تدریس کرد.

در مهر ۱۳۳۷ برای ادامه تحصیل در رشته زبان و ادبیات انگلیسی به دوره ی شبانه ی دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز رفت و هم‌زمان با آموزگاری، تحصیلش را تا خرداد ۱۳۴۱ و دریافت گواهینامه لیسانس ادامه داد..

در ۱۹ سالگی اولین داستانش با نام «عادت »را نوشت و یک سال بعد داستان «تلخون» که برگرفته از داستان‌های آذربایجان بود با نام مستعار «ص. قارانقوش» در کتاب هفته منتشر شد و این روند “بی‌نام” تا ۱۳۴۲ و داستان‌های دیگر ادامه یافت.

بعدها از او مقالاتی در روزنامه «مهد آزادی»، توفیق و … با امضاهای متعدد و نامهای مستعار فراوان از جمله داریوش نواب مرغی، چنگیز مرآتی، بابک، افشین پرویزی و باتمیش و … به چاپ رسید.‌

وی ترجمه‌هایی نیز از انگلیسی و ترکی استانبولی به‌فارسی و از فارسی به آذری (از جمله ترجمه شعرهایی از اخوان ثالث، شاملو، فروغ فرخزاد و نیمایوشیج) انجام داد.

صمد بهرنگی، تحقیقاتی نیز در جمع‌آوری فولکلور آذربایجان و نیز در مسائل تربیتی کودکان و نوجوانان از او منتشر شده‌است.

او در سال ۱۳۴۱  به‌جرم بیان سخن‌های ناخوشایند در دفتر دبیرستان و بین دبیران، اخراج و به دبستان انتقال یافت.

در سال ۱۳۴۲ کتاب الفبای آذری برای مدارس آذربایجان را نوشت که این کتاب به پیشنهاد جلال آل‌‌‎احمد برای چاپ به کمیته‌‌‎ پیکار جهانی با بیسوادی فرستاده شد، اما او با تغییراتی که قرار بود آن کمیته در کتاب ایجاد کند با قاطعیت مخالفت کرد و کتاب را پس گرفت.

سال ۱۳۴۳ به‌خاطر چاپ کتاب «پاره پاره» به‌مدت ۶ ماه از کار تعلیق شد و در این سال با نام مستعار افشین پرویزی کتاب «انشاء ساده» را برای کودکان دبستانی نوشت.

در آبان همان سال حکم تعلیق وی لغو شد و به‌ سر کلاس بازگشت. سال‌های میانی دهه ۴۰ مصادف بود با دستگیری  تعدادی از نزدیکانش که موجب شرکت او در اعتصابات دانشجویی شد.

او در ارتباط با شیوه ی آموزشی و مضمون قصه‌های خود تلاش می‌کرد تا روح اعتراض به‌حکومت و مطالبه گری را در دانش آموزان پرورش دهد.

صمد بهرنگی در ۹ شهریور سال ۱۳۴۷ در رود ارس و در ساحل روستای شام‌گوالیک غرق شد !؟و پیکرش را ۱۲ شهریور در  چند کیلومتری محل غرق شدنش از آب گرفتند.

شادروان جلال آل‌احمد ،اين مرگ را به ساواك نسبت داد .

زنده یاد صمد بهرنگی را در گورستان امامیه  تبریز به‌خاک سپردند.

حدود یک ماه قبل از مرگش، کتاب ماهی سیاه کوچولو از سوی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان چاپ شد و مورد اقبال مردم ایران و جهان قرارگرفت. در ضمن برخی از آثار ایشان عبارتند از:

اولدوز و کلاغ‌ها ، کندو و کاو در مسایل تربیتی کودکان ،کچل کفترباز، ماهی سیاه کوچولو ، زنده باد قانون و داستان های دیگر ،قصه های بهرنگ ، یک هلو، هزار هلو، پیرزن و جوجه طلایی اش , اولدوز و عروسک سخنگو ، پسرک لبو فروش ، کوراوغلو و کچل حمزه ، افسانه محبت ، کلاغ ها ، عروسک و آدم ها دومرول و…

یاد و خاطره ی زنده یاد صمد بهرنگی جاودانه باد