ضرورت داشتن فرماندهی اقتصادی واحد

بر اساس اعلام نزديكان دولت، طی روزهای ابتدايی هفته در روزهای شنبه يا يكشنبه قرار است، اعضای كابينه چهاردهم معرفی شوند. اما پرسش مهم در اين برهه، ويژگی‌های تيم اقتصادی كابينه در دورنمای پيش رو است. واقع آن است كه لازم است هارمونی واحدی بر بخش اقتصادی كابينه حاكم باشد تا روند بهبود شاخص‌ها از دل اين هماهنگی ‌ها شكل بگيرد. مسائل اقتصادی ايران پيچيده نيست. شايد از يك نظر كه دارای امراض مختلف است به نظر پيچيده برسد اما از منظر ديگر كه راه حال مشخصی برای رفع مشكلات وجود دارد، فاقد پيچيدگی است.
۱) آنچه برای اقتصاد ايران پيچيده و بحرانی شده، آن است كه تيم اقتصاد دولت و تيم سياسی دولت بعضا از عدم هماهنگی رنج برده، راهبرد بلندمدت انتخاب نكرده‌اند و سراغ راه‌حل‌های كوتاه‌مدت و سطحی رفته‌اند. مثلا در سال ۱۴۰۱، زماني كه ارز ۴۲۰۰ توماني حذف شد، ارز ترجيحی به سرعت به ۲۸۵۰۰ تومان تغيير كرد. فاصله ارز ۲۸۵۰۰ تا نرخ بازار آزاد مانند همان مكانيسم قبلی و زمان ارز ۴۲۰۰ تومانی را ايجاد كرد. در واقع راه‌حل‌های امتحان شده دوباره در اقتصاد ايران تكرار شدند كه ناشی از نگاه كوته‌بينانه به مسائل اقتصادی است. همين روند در خصوص حذف يارانه‌ها در سال ۹۸ و افزايش نرخ بنزين در سال‌های مختلف و… تكرار می‌شوند.
چرا اين مثال‌ها ذكر شدند، چون به نظر می‌رسد تيم اقتصادی و تيم سياسی دولت به مسائل كوتاه‌مدت فكر می‌كنند و مسائل كلان را از نظر دور داشته‌اند.
نخستين ويژگی تيم اقتصادی بايد اين باشد كه مسائل اقتصادی را بلندمدت ببينند. از سوی ديگر مهم‌ترين گزاره موثر بر اقتصاد ايران پيش‌بينی‌پذير شدن آن است. هر سياست پولی، مالی، مالياتی، ارزی و… كه قرار است اتخاذ شوند بايد با اين پيش‌فرض اجرایی شود. تيم اقتصادی دولت بايد زمينه تحقق اين ضرورت (پيش‌بينی پذير شدن اقتصاد) را فراهم سازد.
۲) بخشی از مسائل اقتصاد ايران داراي راه‌حل‌های سياسی هستند. نمی‌توان نقل و انتقالات پولی با جهان مسدود شوند، بعد انتظار داشته باشم هزينه صادرات و واردات كالا كمتر شود. حل مسائل پولی و مالی كه بخش مهم آن “اف‌ای‌تی‌اف” است، در گروی هماهنگی و همراهی تيم سياسی و اقتصادی است. اين گره اقتصادی بايد باز شود.
مساله بعدي در اين زمينه تحريم‌ها است. تحريم‌ها اقتصاد ايران را نحيف و كم‌رونق كرده است. تحريم‌ها منجر به اين شده كه مزيت اقتصاد ايران كه نفت و گاز معادن است از ميان برود. ما در تابستان مشكل برق و در زمستان مشكل گاز داريم. تاسف‌آور اينكه تركيه كه وارد كننده گاز است بيشتر از ايران برق توليد می‌كند! ايران اما با دارا بودن منابع گاز بالا، قادر به حل مشكلات حوزه انرژی خود نيست. بنابراين تيم اقتصادی با نگاه حل مسائل سیاسی بايد تغيير رویكرد بدهد.
۳) موضوعی كه در دولت‌های مختلف نقطه ضعف جدی بوده، فقدان وحدت فرماندهی بوده است. در ابتداي دولت پزشكيان عنوان شد كه علی طيب‌نيا فرمانده اقتصادی می‌شود و مردم و فعالان اقتصادی به اين انتخاب واکنش نشان دادند. مشخص نيست آيا مشاور اقتصادی رييس‌جمهور می‌تواند فرمانده اقتصادی دولت باشد؟ به هر حال وزير اقتصاد باید در برابر مجلس و رئيس ‌جمهور پاسخگو باشد؛ ضمن اينكه با رئيس كل بانك مركزی و سازمان برنامه و بودجه مثلث مهم اقتصادی كابينه را شكل می‌دهند. ايجاد فرماندهی برای اين سه راس، يکی از مهم‌ترين ضرورت‌ها در دولت اينده خواهد بود. متاسفانه شاخص‌های مختلف پولی و شاخص‌های تورم كشور (ماهانه، نقطه به نقطه و ميانگين)، رشد اقتصادی ما در صنعت و كشاورزی و… نه‌تنها وضع مطلوبی ندارند، بلكه نگران كننده هم هست. اگر دولت آينده فرماندهی واحد اقتصادی نداشته باشد گزاره اميد به عنوان مهم‌ترين سرمايه اجتماعی دولت كمرنگ شده و در فقدان سرمايه اجتماعی، روند رو به رشد در نظر گرفته شده هم با مشكلات عديده‌ای مواجه می‌شود.