غفلت از جوانی جمعیت و فرزند آوری در گیلان یعنی در آینده قومی بنام گیلک در تمدن ایرانی نخواهیم داشت

دکتر محمدتقی آشوبی- سرپرست دانشگاه علوم پزشکی گیلان ، در برنامه گفتگوی ویژه خبری صدا وسیمای مرکز گیلان(شبکه باران)، خاطرنشان کرد: مسئله فرزند آوری و مسئله نسل بسیار مهم است؛ آن‌قدر مهم که رهبر معظم انقلاب اسلامی بارها طی ۱۰سال اخیر به آن تأکید داشته‌اند. از ابتدای انقلاب تاکنون، کشور از جمعیت جوان خوبی برخوردار بوده اما اکنون آمارها بیانگر کاهش جمعیت جوان و افزایش جمعیت سالمندی ازجمله در استان گیلان است.

استان گیلان با باروری کلی ۱٫۰۳، نرخ رشد جمعیت ۰٫۰۱، میانگین بعد خانوار ۲٫۸، رتبه جمعیتی ۱۲ در کشور، متأسفانه رتبه باروری ۳۰ در کشور و همچنین بیشترین جمعیت سالمندی در ایران، وضعیت نامطلوبی را در چشم‌انداز نسلی آینده دارد و به اذعان آمار و کارشناسان حوزه جمعیتی اگر ما نجنبیم، به چاله جمعیتی فرورفته و این یعنی نسل و قومی به نام گیلک در فرهنگ و تمدن ایرانی وجود نخواهد داشت.
جمعیت شناسان، متخصصان و پژوهشگران برای فرزند آوری و رشد جمعیت، ۲۱ مانع مهم را برشمردند که تأخیر در ازدواج، الگو و فرهنگ اجاره مسکن، مشکلات اقتصادی و هزینه‌های زیاد فرزند پروری، نگرانی از بیکاری سرپرست خانواده، اشتغال و نگرانی‌های آینده زنان، هزینه‌های دوران بارداری، زایمان و شیردهی، عقیم‌سازی و استفاده از اقلام پیشگیری، هزینه‌های بالای درمان ناباروری، شیوع غیراستاندارد زایمان غیرطبیعی، ترس از فرزند معلول و قبح زدایی از سقط‌جنین و موانع دیگر ازجمله آن‌ها هستند.
سرپرست دانشگاه با اشاره به قانون جوانی جمعیت اذعان داشت: این قانون بر اساس اصل ۸۵ بارأی ۸۰ درصدی نمایندگان مجلس شورای اسلامی تصویب‌شده که حدود ۷۳ ماده دارد و از بین این مواد قانونی، ۴۳ قانون یعنی حدود ۶۰ درصد کل تکالیف مربوط به وزارت بهداشت و دانشگاه علوم پزشکی است.
ما در گیلان در نخستین اقدام، قرارگاه جوانی جمعیت و حمایت از خانواده را تشکیل دادیم. تاکنون ۵۹ نشست از همین قرارگاه در استان گیلان انجام شده است. ما به لحاظ حساسیت بالای چالش جمعیتی در استان به نشست های ماهانه استانی اکتفا نکردیم و هر هفته به صورت مستمر نشست های قرارگاه را در ستاد دانشگاه دنبال میکنیم. به طور کلی از زمانی که قانون جوانی جمعیت به گیلان ابلاغ شد تا کنون بر اساس شاخص های ارزیابی، ۷۶ درصد از مواد قانونی در استان اجرایی شده و ۲۴ درصدی هم که اجرا نشده منوط به ابلاغ دستورالعمل های وزارتی هستیم.

وی در خصوص ارتقای آموزش‌های پیش از ازدواج برای زوج‌های جوان گفت: طبق ماده ۳۸ قانون جوانی جمعیت، وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی مکلف است در چارچوب مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی، آموزش‌های حین ازدواج را به‌تمامی زوجین ارائه دهد. بنابر مصوبه‌ای که در همین رابطه وجود دارد، دفاتر ثبت ازدواج موظف به دریافت گواهی دوره‌های آموزشی حین ازدواج قبل از تحویل سند رسمی ازدواج هستند.دکتر آشوبی تصریح کرد: متأسفانه نهادینه شدن فرهنگ بی‌فرزندی، کم‌فرزندی و تأخیر در فرزند آوری در سال‌های گذشته منجر به سقوط نرخ رشد جمعیت و نرخ باروری کلی شده که با توجه به نقش کلیدی آموزش در تغییر نگرش و نهایتاً تغییر رفتار، نیازمند اصلاح جدی آموزش‌های اساتید کارکنان و دانشجویان دانشگاه هستیم. انجام مصاحبه تخصصی تأیید و جانمایی مربیان حقوق، اخلاق، احکام و مربیان روانشناسی، بهداشت و سلامت جنسی – انعقاد تفاهم‌نامه همکاری بین دستگاهی یک‌ساله با مربیان جهت آموزش هنگام ازدواج با همکاری بهزیستی، تبلیغات اسلامی و دادگستری- برگزاری کارگاه آموزشی در حوزه سلامت جنسی زوجین ویژه مربیان بهداشت و سلامت جنسی- چاپ و توزیع کتابچه آموزشی سلامت باروری و تحکیم روابط همسران و پایش و نظارت بر اجرای برنامه انجام آموزش‌های هنگام ازدواج ازجمله اقدامات در این حوزه است.
وی ضمن ارایه گزارشی از ثبت موالید طی دو سال اخیر خاطرنشان کرد: علیرغم اینکه ما در جمعیت آمارهای نگران‌کننده‌ای داریم اما باید به اطلاع شما و بینندگان برسانم که شهرستان‌های خمام، سیاهکل، ماسال و آستارا به ترتیب با افزایش ثبت موالید در سال گذشته در مقایسه با مدت سال پیش‌تر از خود را داشتند. خوشبختانه آموزش هنگام ازدواج در استان گیلان با پوشش ۹۴ درصدی همراه است که شامل آموزش بهداشت و سلامت جنسی، روانشناسی زوجین، اخلاق و احکام زوجین و همچنین حقوق زوجین است.
وی در مورد تسهیل فرآیند دسترسی به خدمات زایمان رایگان گفت: یکی از توانمندی‌های موفق جمهوری اسلامی ایران که استان گیلان هم از آن به‌خوبی بهره‌مند شده، نظام شبکه گسترده هست. در این نظام منسجم ما ماماهایی داریم که یکی از کارهایشان ترویج و مراقبت از مادران پیش و حین بارداری هست. این ماماها هستند که در حوزه فرزند آوری سکان تبلیغ و ترویج را به‌عنوان سربازان جهاد فرزند آوری به دوش می‌کشند. خوشبختانه بر اساس همین آموزش‌هایی که ماماها ارائه می‌دهند، زایمان طبیعی در کلیه مراکز درمانی تابعه دولتی به‌صورت رایگان و در مراکز خصوصی هم با تخفیف انجام می‌شود.

سرپرست دانشگاه در زمینهٔ پیشگیری از ناباروری در استان و طرح‌های مرتبط با تغذیه و مراقبت و بهداشت مادران، خاطرنشان کرد: مهم‌ترین برنامه برای پیشگیری از ناباروری، تغذیه و مراقبت و همچنین بهداشت مادران، آموزش تخصصی و مستمر با به کاری گیری از ابزار رسانه، جراید و رسانه‌های فراگیر نظیر رادیو و تلویزیون هست. ما معتقدیم باید برای توسعه خدمات بهداشتی و درمانی از دانشگاه رایگانی که نظام صدیق برای مردم فراهم کرده یعنی همین صداوسیما و همچنین رسانه‌های سلامت‌محور به کار بگیریم و الزامات پیشگیرانه جهت نیفتادن در دام ناباروری، تغذیه و مراقبت‌ها را در پیش بگیریم. ما باید ترویج فرزند آوری را در هر بستری که ممکن هست تبلیغ کنیم و جامعه را و مردم بافرهنگ خودمان را از غالب شدن جمعیت سالمندی در آینده که هم‌اکنون نیز در آستانه آن قرار داریم، انذار و هشدار بدهیم.

وی با اشاره به مراکز خدمات درمان ناباروری در استان اظهار کرد: زوج‌های نابارور به مراکز تخصصی ناباروری ارجاع می‌شوند. ما یک مرکز درمان ناباروری در بخش دولتی داریم که مرکز آموزشی درمانی الزهرا(س)رشت هست و دو مرکز درمان ناباروری خصوصی هم در مرکز استان فعال هستند. کل مراجعین ما در سال ۱۴۰۱، ۲۹ هزار و ۶۷۰ نفر بودند. کلیه اقدامات درمان ناباروری در مراکز دولتی تحت پوشش بیمه قرار دارند.
دکتر آشوبی بهره مندی از خدمات طب ایرانی در پیشگیری و درمان ناباروری به‌عنوان طب مکمل را یکی دیگر برنامه های جوانی جمعیت عنوان کرد و افزود: ما در اولین فرصت به‌منظور بهره‌گیری از طب سنتی در تحقق جوانی جمعیت و حمایت از خانواده، نشست هم‌اندیشی اساتید با صاحب‌نظران این طب را برگزار کردیم که خوشبختانه به اشتراکاتی خوبی هم در این زمینه رسیدیم. خیلی از پزشکان ما هستند برای بهداشت باروری و همچنین درمان نازایی‌ها از داروهایی با پایه سنتی و طبیعی به کار می‌گیرند که فعلاً نمی‌شود نتایج آن را به‌صورت رسمی اعلام کرد.

وی در خصوص حمایت از مادران باردار و شیرده در راستای اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت یادآورشد: ما مرخصی زایمان تا یک سال به مادران می‌دهیم، مادران پاس شیر روزانه دارند، نوبت‌کار شب برای مادران اختیاری است و حتی مادران باردار می‌توانند تا ۴ماه از دورکاری استفاده کنند.
دکتر آشوبی بهره مندی از توانمندی ماماها در آموزش به مادران باردار را حایز اهمیت برشمرد و افزود: ما در استان حدود هشت هزار مادر باردار داریم که مجموعاً این مادران تحت پوشش ۵۳۳ نفر ماما هستند؛ یعنی ۳۵۸ نفر در بخش دولتی و ۱۷۵ نفر در بخش خصوصی شاغل هستند. متأسفانه ما در این شاخص عقب هستیم و به ازای هر ۱۵ مادر یک ماما در استان وجود دارد. کل موالید سال ۱۴۰۱، ۲۰ هزار و ۴۰ نفر بوده است.