نقش دهیاران در توسعه و حفظ منابع طبیعی ( یادداشت)

انوشیروان مباشرامینی*

همگام با توسعه روز افزون تکنولوژی و گسترش الگوی مصرف می توان گفت محیط زیست و حفظ منابع طبیعی یکی از ابعاد حساس و آسیب‌پذیر روستاها می‌باشد که با تغییر الگوی مصرف روستاییان زمینه های تخریب محیط‌ زیست در روستاها را گسترش داده است.
از سوی دیگر باید در نظر داشت که توسعه پایدار روستایی پدیده ای چند بُعدی در توسعه روستایی است که دربرگیرنده ی ابعاد بنیادی و سازنده ی نظام توسعه روستایی و پیوندی موزون میان آنهاست. یکی از این ابعاد، محیط زیست و حفظ منابع طبیعی روستایی است که در چند دهه ی اخیر، با چالش‌های اساسی مواجه شده است.

مهاجرت مردم روستا، میدان را برای متجاوزان و کسانی که قصد تخریب و تصرف منابع بکر و زیبای روستا، زمین خواری، تصرف حریم رودخانه، تغییر کاربری و … دارند را باز می کند. در صورت تداوم بی توجهی به تخریب محیط زیست و منابع طبیعی در روستاها، این امر می تواند زمینه ساز  مهاجرت بیشتر مردم از روستا باشد که خود یک معضل اجتماعی است.
پر واضح است که نخستین اصل برای حفاظت از عرصه های منابع طبیعی، فرهنگ سازی مناسب و اصولی، استفاده از مشارکت نیروهای مردمی است و تحقق این مهم، نیازمند برنامه ریزی دقیق و هدفمند می باشد.
دهیاری یکی از نهادهای جدید در توسعه‌ی روستایی است که در دهه‌ی اخیر جهت اداره و مدیریت توسعه‌ی روستایی ایجاد شده است. از این رو دهیار به عنوان نماینده‌ی دولت در روستاها نقش بسزایی در حل و فصل مشکلات و مسائل روستاییان بر عهده دارد.
با توجه به اینکه شوراهای اسلامی و دهیارها در روستاها حضور دائمی داشته و با اکثر مشکلات و معضلات آشنایی کامل دارند، مهمترین تشکل‌هایی هستند که می‌توانند در این زمینه راهگشا و راهنما باشند. بنابراین ضرورت مشارکت دهیاران و نقش تاثیر گذاری که در حفاظت از محیط زیست می توانند داشته باشند امری مسلم به نظر می‌آید .
برابر شرح وظایف تعریف شده توسط قانونگذار در قانون برای دهیاری ها، یکی از وظایف محوله به دهیاران، حفظ محیط زیست روستا و منابع طبیعی است.
در بند ۸ ماده ۶۹ قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و … در خصوص وظایف دهیار در زمینه حفاظت از منابع طبیعی آمده است که همکاری موثر با مسئولین ذیربط در جهت حفظ و نگهداری منابع طبیعی واقع در محدوده و حریم روستا از وظایف دهیاری است.
همچنین بر اساس بندهای قید شده در ماده ۷۰ همین قانون، شوراهای اسلامی و دهیاران می توانند در زمینه های پیشبرد کارها و برنامه های عمرانی منطقه از قبیل حفظ مراتع و جنگلها، نظارت بر طرح های عمرانی منطقه، حفظ و نگهداری و بهره برداری از مراتع و جنگلهای خارج از حیطه روستاهای موجود در بخش با مسئولین اجرایی همکاری داشته باشند.
با توجه به توضیحات ارائه شده اما نباید نقش و مشارکت مردم را در این رابطه نادیده گرفت. به ویژه اینکه روستاییان می‌توانند نقش مهمی در حفاظت از محیط‌زیست و منابع طبیعی در روستاها داشته باشند،
پر واضح است که حفظ محیط زیست وظیفه ی همه ی مردم است. بنابراین تقویت حس مسئولیت و مشارکت پذیری به ویژه در جوامع روستایی در حفاظت و توسعه منابع طبیعی، ارتقاء آگاهی و توانمندسازی شوراها و دهیاران و جوامع محلی و استفاده از ظرفیت آن‌ها به عنوان مدیران بحران در موضوعات مختلف مانند جلوگیری از تخریب و تصرف منابع بکر و زیبای روستا، زمین خواری، تصرف حریم رودخانه، تغییر کاربری، حریق و سیل و … می تواند بسیار مؤثر باشد.
بنابراین برای حفاظت بهتر از عرصه های منابع طبیعی باید به سمت مشارکت با مردم و دهیاران و شوراهای اسلامی  حرکت کنیم.

*کارشناس ارشد وزارت کشور

در این رابطه بخوانید

تخریب محیط زیست گیلان تنها منطقه سراوان نیست | تشکل های مردم نهاد فاقد ظرفیت های موًثر هستند