نکوداشت استاد احمد سمیعی گیلانی و رونمایی مستند «سبز بن دار»

مراسم نکوداشت استاد احمد سمیعی گیلانی و رونمایی مستند «سبز بن‌دار» به کارگردانی منوچهر مشیری روز پنجشنبه ۴ خرداد، ساعت پنج و نیم عصر در خانه‌ی فرهنگ گیلان، زادگاه این ویراستار و مترجم برگزار شد.

در این نکوداشت، حسین معصومی همدانی،  مژده دقیقی،  اکبر ایرانی،  فرهاد طاهری،  سهراب سمیعی و  جعفر شجاع‌کیهانی به ایراد سخنرانی پرداختند. الهام کیانپور مجری این مراسم،  ابتدای مراسم بیان داشت که به پاس سال‌ها تلاش پیوسته، سترگ و اثرگذار استاد احمد سمیعی‌گیلانی در عرصه‌های فرهنگ و ادبیات امروز گرد هم جمع آمده‌ایم، سپس از پوراحمد جکتاجی، روزنامه‌نگار، مدیر مسئول نشریه‌ی گیله‌وا و عضو هیئت‌ موسس خانه‌ی فرهنگ گیلان دعوت به عمل آمد تا ضمن خوش‌امد گویی به میهمانان و حاضران از طرف خانه فرهنگ گیلان به بیان سخنانی درباره‌ی مترجم کتاب سالامبو بپردازند.

محمدتقی پور احمدجکتاجی با بیان اینکه به پاس حضور دوستان و علاقمندان استاد احمد سمیعی گیلانی و استفاده از تجربیات دیگر میهمانان و سخنرانان به تفضیل درباره‌ی ایشان سخنی نخواهند گفت، به حضور گرم و پر رونق حاضران اشاره کرد و افزود: «این خانه زمانی شکل می‌گیرد که شما در آن حضور داشته باشید و وجود پیر و جوان در این مراسم، به ما برای ادامه‌ی کار نیرو می‌دهد. هیئت‌مدیره چندین شب در تلاش بودند تا این مراسم در خور شأن استاد سمیعی گیلانی برگزار شود و از انجام هیچ کاری فروگذاری نکردند».

سپس مجری از استاد حسین معصومی همدانی، عضو پیوسته‌ی زبان و ادب فارسی، استاد ادبیات، تاریخ و ریاضیات دعوت کرد تا درباره‌ی احمد سمیعی گیلانی سخنانی بیان دارند. این استاد دانشگاه با بیان اینکه از حضور در رشت خوشحال است، بیان داشت: «پرسش‌های بسیاری بوده که از احمد سمیعی نپرسیده‌ام، زیرا فکر می‌کردم همچنان زمان دارم، در حالی‌که بهتر است خود را هم‌چون یک توریست بدانیم، چرا که زمان اندکی برای زندگی داریم.» این محقق در ادامه تصریح کرد:  «استاد سمیعی گیلانی زندگی‌های متفاوتی داشت؛ بخشی از آن در راه‌آهن و بخشی هم زندگی سیاسی‌شان بود. از طرف دیگر از بانیان ویراستاری نوین بودند و از کسانی بوده‌اند که ویرایش کتاب‌های تألیفی را در ایران بنا نهادند. اکنون تمام مجلات علمی‌پژوهشی و مجلات روشن‌فکری که به ویراستاری مشغول هستند، به یک معنا شاگرد احمد سمیعی گیلانی هستند و همانا که باید از کارشان درس بیاموزند». در ادامه نشست، مجری از خانم مژده دقیقی، مترجم دعوت کرد. مترجم کتاب فارنهایت ۴۵۱، در ابتدا بیان داشت: «استاد احمد سمیعی گیلانی بی‌تردید از پیشکسوتان تاریخ ویرایش به معنای حرفه‌ای آن هستند و بزرگانی که در عرصه‌ی عمل، به ضرورت ویرایش پی بردند و به آن پرداختند و براساس دانش و تجربه‌ی خود، ضوابط و قواعدی برای آن قائل شدند و این ضوابط و قواعد را در عمل آزمودند و اعتلا بخشیدند.» این مترجم، در ادامه با اشاره به اینکه بی‌سبب نیست که ایشان را پدر ویراستاری نوین ایران می‌دانند، افزود: «ایشان از پایه‌گذاران و پرسابقه‌ترین ویراستاران به معنای امروزی آن هستند. ویراستاری را با «انتشارات فرانکلین» آغاز کردند و در دوران فعالیت فرهنگی خود هرگز آن را کنار نگذاشتند. از ویرایش لذت می‌برند و و تا پایان، با تمام وجود ویراستار باقی ماندند. ایشان معتقد بودند ویرایش، کار فرهنگی ضروری، پسندیده و مهمی است که ارزشش به هیچ روی از ترجمه یا تألیف کمتر نیست.» این مترجم سپس خاطرنشان کرد که وی ویراستار کتاب‌ها و نشریات متعددی بودند و در طول عمر پربار خود با تألیف کتاب‌ها، مقالات آموزشی و تدریس در دوره‌های ویراستاری، بارها تعهد و دلبستگی‌شان به ویرایش را ثابت کردند. «ایشان ویراستاری جامع‌الاطراف بودند. مشکلات اساسی متن را معمولاً در همان خوانش نخست تشخیص می‌داند و راهکارهایی کارساز ارائه می‌کرند. یک قرن تجربه‌ی زندگی و یک عمر سابقه‌ی ویرایش داشتند و با تکیه بر دانش و اطلاعات گسترده‌شان، به‌سرعت خطاهای متن را می‌یافتند و تصحیح می‌کرند.» این مترجم در ادامه به ذهن منظم و حافظه‌ی بی‌نظیر این ویراستار فقید اشاره کرد و افزود: «ایشان حتی در خاطر داشت که چهل یا پنجاه سال پیش، چه پیشنهاداتی برای ویرایش کتابی ارائه کرده و این یا آن مترجم، چه توانایی‌ها یا ضعف‌هایی داشته است.» سپس خانم دقیقی بیان داشتند، کافی بود استاد سمیعی متوجه شوند که این نویسنده حرفی برای گفتن دارد، چنان غرق در ویرایش متن می‌شد که گویی خود آن را نوشته و برای ارتقای آن از هیچ امکانی چشم نمی‌پوشیدند. چنان که گویی گاهی از دید نویسندگان و مترجمان، به جانب افراط می‌رفت.

در ادامه از دکتر اکبر ایرانی، نویسنده، محقق و ریاست مرکز پژوهشی میراث مکتوب دعوت شد تا سخنانی را درباره‌ی احمد سمیعی گیلانی بیان دارند. این محقق سخن خود را با شعری از «اسدی توسی» آغاز کردند: کسی کو نکو نام میرد همی/ ز مرگش تأسف خورد عالمی.

دکتر ایرانی  یاد و نام خاطره‌ی استاد سمیعی گیلانی را گرامی داشت و گفت: استاد عمر پر خیر و برکتی داشتند و با حضور خود، قرن این روزگار را زرین و طلایی کردند. حضور فرهیختگانی چون استاد سمیعی گیلانی است که به این قرن و ایام، برکت می‌دهد. سپس دکتر ایرانی با اشاره به اینکه روزگاران و ایامی را با پایه‌گذار نوین ویراستاری ایران گذرانده، افزود:«ایشان مشوق من بودند که در حوزه‌ی احیای آثار کهن گام بردارم و تشویق‌های استاد موجب شد دلگرم شوم و این کار را ادامه دهم.» سپس این نویسنده تصریح کرد که طبعاً هر خطه و سرزمینی اگر شکوه، عظمت و افتخاری دارد از باب شرف المکان بالمکین است؛ یعنی شرافت هر مکان، به فرهیختگان و دانشمندان آن خطه است، از قدیم‌الایام گیلان، دانشمندانی بزرگ را در خود داشته است. در ادامه این محقق بیان داشت یکی از آثار ارزشمندی که در این خطه نگاشته شد، شاهنامه‌ی کارکیا میرزاعلی است که پرتصویرترین شاهنامه است و بالغ بر سیصد و پنجاه تصویر و نگاره دارد که اکنون هر ورقش زری است که در دنیا به قیمت‌های کلانی به فروش می‌رسد؛ اما از این شاهکار، اثر چندانی باقی نمانده است ولی این اثر از افتخارات این خطه است. «شاهنامه‌پژوهان می‌گویند در منطقه‌ای که شاهنامه نوشته و نگارگری می‌شده، حاکی از نگرانی مردم نسبت به فرهنگ و ملیت بوده است و این نگرانی در ایران از دوره‌ی مغول به بعد بیشتر شد و در عین حال می‌بینیم که بیشترین نگارگری‌ها از زمان مغول به بعد در ایران آغاز شده است. بنابراین می‌توانیم یکی از این افتخارات ارزشمند را به گیلان و گیلانیان نسبت بدهیم.»

سپس مجری برنامه از فرهاد طاهری، نویسنده، دانشنامه‌نگار و پژوهشگر حوزه‌ی تاریخ معاصر دعوت کرد تا به بیان سخنانی در رابطه با استاد سمیعی گیلانی بپردازند. وی در ابتدای سخنان‌شان بیان داشت: «اکنون که دو ماه از تاریخ فوت‌ استاد می‌گذرد، هر جا مطلبی نوشته‌ام، حس کرده‌ام استاد مطلبم را می‌خوانند. وجود این مرد چنان سرشار از تلاش، کوشش و بودن بود که باورِ نبودِ ایشان در میان ما واقعاً سخت است.» سپس این محقق بیان کرد که می‌خواهند به جنبه‌های دیگری از استاد سمیعی اشاره کنند. «استاد سمیعی در کنار دیگر جنبه‌های فرهنگی‌شان، دارای میراث اخلاقی نکو بودند و اگر این نکات را در مدیریت فرهنگی و یا مدیریت علمی و پژوهشی کشور رعایت کنیم، ثمرات بسیار ارزشمندی برای جامعه‌ی ما خواهد داشت.» سپس این پژوهشگر با اشاره به اولین ویژگی اخلاقی و رفتاری استاد سمیعی افزود: «پرهیز از طایفه‌مداری در عرصه‌ی فرهنگ و تحقیق؛ طایفه‌مداری یکی از معضلات فرهنگی جامعه‌ی ما است که با نگاه به عرصه‌های فرهنگی، درمی‌یابیم همیشه گروهی حول شخصیت برجسته‌ای فراهم آمده‌اند و اصولاً حلقه‌های روشنفکری ما چه در نشریات و چه در بنگاه‌های نشر و حتی مجامع دانشگاهی، عمدتاً یک نوع رنگ طایفه‌مداری دارند.»

در ادامه مجری برنامه از  سهراب سمیعی، فرزند استاد سمیعی گیلانی دعوت کردند تا به بیان سخنانی درباره پدر خود بپردازند. وی بیان داشت از اینکه در مکانی هستند که خانه‌ی اجدادی آن‌هاست، بسیار خوشحال هستند. سپس وی افزود: : پدر به آنها یاد داد چگونه زندگی و رفتار کنند و چگونه با مردم در ارتباط باشند، و برای ایشان و خواهرشان پدر یک معلم و راهنمای واقعی بودند، وی سپس از میهمانان و استادان که به خاطر استاد سمیعی گیلانی قبول زحمت کرده و از راه‌های دور و نزدیک در این مراسم باشکوه حاضر شده‌اند قدردانی کرد.

سپس مجری برنامه از حامد اریب دعوت کرد تا پیام خانم دکتر المیرا دادور، استاد ادبیات تطبیقی و تصویرشناسی دانشکده زبان‌ها و ادبیات خارجی دانشگاه تهران را برای حاضران قرائت کنند. این نویسنده در ابتدای سخنان خود بیان داشت که کاش بزرگداشت‌ها نه‌تنها در زمان حیات بزرگان؛ که در زمان سلامت کامل ایشان برگزار شود. «صحبت از مرحوم استاد احمد سمیعی گیلانی است. بزرگمرد فاضلی که من با افتخار از او آموختم. آموختم که هر سخنی را جایز نیست بر زبان آورد و گاهی نگاهی می‌تواند برای مخاطب بیانگر هزاران جمله و معنا باشد. آموختم که شنونده‌ی هشیاری باشم و آنچه را که باید از ورای سخن اویی که باید بشنوم.»

سپس این نویسنده اشاره کرد که استاد سمیعی گیلانی از افرادی بودند که اگر کارشان ایرادی داشت، در  مقام انکار آن ایراد بر نمی‌آمدند، بلکه به‌راحتی آن را اظهار می‌کردند. سپس مثالی زدند از ترجمه‌ی رمان چیزها اثر «ژرژ پِرِک» که استاد سمیعی گیلانی از ترجمه‌ی خود راضی نبودند و دلیل‌شان این بود که زبان پِرِک، زبان استاندارد بود اما زبان استاد سمیعی، زبانی فاخر؛ و ایشان در یکی از جلسات دانشکده‌ی زبان‌ها و ادبیات خارجی دانشگاه تهران به آن اشاره نموده‌اند.

سپس مجری برنامه، از جعفر شجاع‌کیهانی، عضو هیئت علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی دعوت به عمل آورد تا به بیان سخنانی درباره‌ی استاد سمیعی گیلانی بپردازند. شجاع‌کیهانی در ابتدای سخن خود بیان داشت که دقائق و ظرایف استاد را دوستان و استادان، چه در دانش و چه در برتری‌های اخلاقی استاد بیان کردند. «من آمدم تا از دوستان و استادانی که از تهران آمدند تشکر کنم».  وی در ادامه  گفت: «نام استاد سمیعی گیلانی برای همیشه و بعد از ما در تاریخ باقی خواهد ماند.» سپس از برگزارکنندگان این مراسم در خانه‌ی فرهنگ گیلان تشکر کرد و بیان داشت در این دورانی که سنگ فتنه از منجنیق فلک می‌بارد، کار فرهنگی، کار سختی است.

سپس پیام محقق وکارگردان مستند «سبز بن‌دار» استاد منوچهر مشیری توسط آقای الوند بهاری، پژوهش‌گر مستند «سبز بن‌دار» برای حاضران قرائت شد، وی درباره روند تولید این مستند توضیحاتی داد و با توجه به وقت شناسی و دقت استاد سمیعی گیلانی و حساسیت‌های ویژه ایشان مراحل تولید را بسیار خاص توصیف کردند، زمان تولید این مستند تقریبا ۴ سال به طول انجامیده و توسط مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پونمایی تهیه شده است، و برای اولین بار در این مراسم به نمایش عمومی درآمده است.

در پایان مراسم نیز با نمایش و رونمایی از این مستند بلند درباره زندگی و آثار استاد احمد سمیعی گیلانی، حاضران در حیاط عمارت خانه فرهنگ گیلان، زیر بارش زیبای باران بهاری به تماشای مستند «سبز بن‌دار» نشستند.

پس از پایان فیلم استاد مشیری، کارگردان پیشکسوت سینمای مستند و کارگردان بسیاری از مستند‌های پرتره‌ مفاخر هنر، ادبیات و علم ایران در ارتباط صوتی با حاضران صحبت کرده و از تماشای فیلم در این فضای زیبا و دل‌انگیز از آنان تشکر کرد و از تجربه بی‌نظیر کار با استاد سمیعی گیلانی گفت.