نگاه نادرست به فرهنگ و رسانه

بسم‌الله الرحمن الرحیم
⬅️ پایه اصلی هویتی هر ملت، فرهنگ آن ملت است. فرهنگ، مجموعه‌ای از علم، تربیت، آداب، سنت‌ها، سابقه تمدنی، ارتباطات، ادبیات و هنر است. این مجموعه هر قدر قوی‌تر و ریشه‌دارتر باشد، نشان‌ دهنده اصالت بیشتر ملتی است که صاحب آنست.
در دنیای امروز، فرهنگ را از دو جایگاه می‌توان پی‌گیر شد؛ دانشگاه و رسانه‌های ارتباط ‌جمعی. هر ملتی که برای این دو جایگاه اهمیت بیشتری قائل شود و برای ارج نهادن به آنها بیشتر سرمایه‌ گذاری و همت کند، ارجمندتر و معتقدتر خواهد بود. اینکه امروز کشورهای پیشرفته برای توسعه دانشگاه‌های خود سرمایه‌ گذاری می‌کنند و هزینه‌های هنگفتی را برای جذب نیروی انسانی دانشمند یا استعدادهائی که می‌توانند به دانشمندان کارآمد تبدیل شوند در نظر می‌گیرند، به دلیل اهمیت زیادی است که برای دانشگاه و در واقع علم و فرهنگ قائل هستند و می‌دانند که پیشرفت هر کشوری رابطه مستقیمی با رشد و توسعه علم و فرهنگ دارد.
رسانه هم در مقطع جدید تاریخ تمدن بشر جایگاه بسیار مهمی پیدا کرده است. درست است که رسانه‌های ارتباط ‌جمعی امروز با گستردگی خاصی که پیدا کرده‌اند و تأثیرگذاری شگرفی که دارند با هویت مستقلی تعریف می‌شوند ولی این واقعیت را نمی‌توان انکار کرد که رسانه نیز ریشه در دانشگاه دارد و محصول تولید علم است.
دولت‌های توسعه ‌یافته در دنیای کنونی با این دو مرکز تمدن‌ساز و فرهنگی دو نوع برخورد مثبت می‌کنند و به نفع خود از آنها بهره‌مند می‌شوند. نوع اول اینست که آنها را برای تأمین اهداف خود بکار می‌گیرند و نوع دوم اینست که به آنها مجال می‌دهند عملکرد دولتمردان را نقد کنند.
نوع اول از جنس خدمت ‌رسانی به کشور و مردم است نه تحکیم قدرت اشخاصی که درصدد اقتدار گرائی و انحصار طلبی هستند. به عبارت روشن‌تر، دولت‌هائی که در خدمت مردم قرار دارند بخش قابل ملاحظه‌ای از بودجه کشور را صرف آموزش و فرهنگ شامل مراحل مختلف تعلیم و تربیت از ابتدائی تا متوسطه و تا تحصیلات عالیه و تکمیلی می‌کنند تا تولید علم را گسترش بدهند و قله‌های جدیدی از علم و فرهنگ را فتح نمایند. آنها تلاش زیادی نیز برای جذب استعدادهای ویژه از کشورهای دیگر به عمل می‌آورند تا پایه‌های علمی و فرهنگی خود را قوی‌تر کنند.
نوع دوم، که از نوع اول حساس‌تر و کارسازتر است، به تصحیح خطاها و رشد و گسترش هرچه بیشتر علم و فرهنگ منجر می‌شود، زیرا در این بخش آراء مختلف به همدیگر کمک می‌کنند و با تشکیل خرد جمعی، برای بهره ‌برداری از علم و ارتقاء فرهنگ تلاش مشترک به عمل می‌آورند. آن دسته از دولتمردان که درصدد تحکیم اقتدار خود هستند البته به جای آنکه به نقد نگاه مثبت داشته باشند آن را دشمن خود می‌پندارند و تلاش می‌کنند راه را بر ناقدان ببندند. اینان در واقع خود را و کشور و ملت خود را از پیشرفت ناشی از برآیند خرد جمعی محروم می‌کنند.
برخورد با رسانه‌های ارتباط جمعی هم همین‌گونه است. آن دسته از دولت‌ها که از رسانه‌ها هر دو بهره را ببرند، موفق خواهند بود و آنها که با نقد سر ستیز داشته باشند به زیان خود و کشور و ملت خود عمل می‌کنند.
نکته بسیار بدیهی که متأسفانه مورد غفلت بعضی از دولت‌ها قرار می‌گیرد اینست که دنیای امروز، چه از جهت مراکز علم و فرهنگ و چه از نظر رسانه، در شرایطی قرار دارد که برخورد منفی با آنها به زیان دولت‌ها و حکومت‌هاست. دولتمردان حتی اگر فقط به منافع شخصی خود نیز بیندیشند، باز هم باید به دانشگاه و رسانه فرصت نقد بدهند. پیشرفت علم ارتباطات امروز به هیچ حکومت و دولتی اجازه نمی‌دهد علم و فرهنگ و رسانه را در حصارهای مورد نظر و خواست خود محدود کنند. قدرت فزاینده فرهنگ و رسانه، تمام حصارها را درهم می‌شکنند و با افکار عمومی برای ترویج فرهنگ واقعی و واقعیت‌های جامعه تا بی‌نهایت همراهی می‌کنند.
در نظام جمهوری اسلامی اگر امروز از ظرفیت‌های فرهنگ و رسانه بهره ‌برداری شایسته به ویژه در بخش نقد نمی‌شود و عده‌ای نقد را دشمن تلقی می‌کنند، به این دلیل است که نگاه درستی به فرهنگ و رسانه ندارند. این نگاه فقط وقتی درست می‌شود که تصمیم ‌سازی، تصمیم‌گیری و تصدی امور فرهنگی و رسانه‌ای کشور به اهل فرهنگ و رسانه سپرده شود. این، هم به نفع نظام و دولت است و هم به مصلحت کشور و مردم «إِنَّ اللهَ یَأمُرُکُمْ أنْ تُؤَدُّوا الأمَانَاتِ إِلَى أهْلِهَا» آیه ۵۸ سوره نساء.