پاداش پلکانی مصرف برق یا تعرفه پلکانی قبض؛ کدامیک با اقتصاد خانوار هماهنگ است؟

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت نیرو (پاون)، این روزها «مصرف برق» در اقتصاد خانواده به مثابه بازی دو سر برد و یا دو سر باخت عمل می‌کند، اما این که چرا این گونه است؟ در این باره باید گفت که «برق» از جمله کالاهایی است که در کشور یارانه هنگفتی به آن تعلق می‌گیرد و دولت سالانه هزاران میلیارد تومان به فرآیند تولید، توزیع و انتقال یارانه می‌پردازد تا در نهایت به بهای نازل هر کیلووات ساعت ۱۰۰ تومان در قبوض مشترکان خانگی کشور محاسبه و درج شود، مبلغی که دیگر در مبادلات و معاملات روزمره اساساً موضوعیت نداشته و معنا و مفهوم خود را از دست داده است.
ذکر یک مثال در این باره شاید موضوع را بیشتر قابل درک کند؛ یک کیلووات ساعت برق برابر با مصارف لوازم الکتریکی است که مجموع مصرف آن‌ها در یک ساعت به ۱۰۰۰ وات می‌رسد، مثلاً اگر ۴۰ لامپ ۵ وات همزمان در طول یک ساعت روشن نگاه داشته شوند، مصرف برقشان معادل یک کیلووات ساعت خواهد بود، حال تصور کنید هزینه روشن ماندن ۴۰ لامپ ۵ وات در مدت یک ساعت در قبوض فقط و فقط ۱۰۰ تومان محاسبه می‌شود!

چگونه مصرف برق را معادله دو سر برد کنیم؟

الگوی مصرف برق خانوار در مناطق «غیرگرمسیر» کشور در ایام گرم سال یعنی ابتدای خرداد تا پایان شهریورماه ۳۰۰ کیلووات ساعت و در مناطق گرم کشور که ناگزیر به استفاده از کولرهای گازی هستند، مانند بندرعباس، بوشهر و خوزستان تا ۱۰ برابر یعنی ۳۰۰۰ کیلووات ساعت است.
این الگو از سوی کارشناسان صنعت برق بر اساس مصرف لوازم برقی که عموم خانوارهای کشور مورد استفاده قرار می‌دهند، همچون روشنایی، یخچال، تلویزیون، ماشین لباسشویی، ظرفشویی و .. طراحی شده و مورد محاسبه دقیق قرار گرفته است.
بر این اساس چنانچه خانوارها بتوانند مصارف برق خود را نسبت به دوره مشابه سال قبل کاهش دهند تا ۲۰ برابر تعرفه محاسباتی برق در قبوض یعنی ۲۰۰۰ تومان برای هر کیلووات ساعت از پاداش صرفه‌جویی برق برخوردار می‌شوند. بدین معنا که میزان برخورداری از پاداش صرفه‌جویی نیز پلکانی بوده و هر چه میزان صرفه‌جویی در مصرف برق بیشتر باشد، مشترکان از پاداش بیشتری برخوردار می‌شوند.
علی‌اکبر محرابیان وزیر نیرو در این باره می‌گوید: اگر مشترکی زیر ۱۵۰ کیلووات ساعت مصرف برق داشته باشد، به ازای هر کیلووات ساعت صرفه‌جویی، ۲,۰۰۰ تومان پاداش دریافت می‌کند، برای مصارف تا ۳۰۰ کیلووات ساعت، رقم به ۱۵۰۰ تومان، برای مصارف تا ۴۵۰ کیلووات ساعت این رقم به ۱,۰۰۰ تومان و برای مصارف تا ۷۵۰ کیلووات ساعت این رقم به ۵۰۰ تومان کاهش پیدا می‌کند.
اگرچه الگوی مصرف برق در مناطق عادی ۳۰۰ کیلووات ساعت است، اما برخلاف سال گذشته که فقط مشترکان دارای مصرف منطبق بر الگوی مصرف از پاداش صرفه‌جویی برخوردار می‌شدند، امسال مشترکان دارای مصارف بیش از الگو نیز در صورت صرفه‌جویی و مدیریت مصارفشان می‌توانند از پاداش کاهش مصرف برخودار شوند؛ به‌گونه‌ای که قبوض برق دوره‌ای آن‌ها صفر شده و در صورت صرفه‌جویی بیشتر در ردیف مشترکان بستانکار از شرکت‌های توزیع نیز قرار می‌گیرند.
به عبارت روشن‌تر دامنه اعطای پاداش صرفه‌جویی برق به گسترگی ۳۱ میلیون مشترک خانگی برق در کشور در نظر گرفته شده است.

قبض برق خانه صفر می‌شود

راهکارهای صرفه‌جویی مصرف برق بسیار ساده‌اند. در ۴ ماه گرم سال یعنی از خرداد تا پایان شهریورماه با روشن شدن کولرها و لوازم خنک کننده مصرف برق کشور با یک جهش ۴۳ درصدی مواجه شده و تقریباً دو برابر می‌شود، بنابراین یکی از بدیهی‌ترین راهکارهای مدیریت مصرف برق استفاده صحیح از لوازم خنک کننده محیط است. یعنی تلاش شود تا حد امکان از دمای آسایش یعنی ۲۴ درجه در کولرهای گازی و دور کند کولرهای آبی استفاده شود. همچنین در زمان اوج مصرف برق که عمدتاً ساعت ۱۱ صبح تا ۶ بعد از ظهر یعنی اوج استفاده از کولرها است، از روشن کردن دیگر لوازم برقی مانند اتو، ماشین لباسشویی و ظرف‌شویی خودداری کرده و استفاده از آن‌ها را به ساعات اول صبح یا اواخر شب که مصرف کولرها کاهش پیدا می‌کند، منتقل کنیم.
خودداری از روشن نگاه‌داشتن بی‌مورد تلویزیون در زمانی که از آن استفاده نمی‌شود، خودداری از باز و بسته کردن بی‌مورد و طولانی درب یخچال و فریزر و خاموش نگاه داشتن روشنایی‌های منزل در ساعات روز از دیگر راهکارهای مدیریت مصرف برق است.
بنا بر آمارها، سال گذشته با اجرای برنامه‌های مدیریت مصرف برق ۴۰ درصد مشترکان خانگی مشمول پاداش صرفه‌جویی و قبوض رایگان برق شدند. علی‌اکبر محرابیان وزیر نیرو اخیراً نیز اعلام کرد: ارزیابی‌ها نشان می‌دهد امسال هم در خردادماه بین ۳۵ تا ۴۰ درصد از مشترکان بخش خانگی حائز شرایط دریافت پاداش صرفه‌جویی مصرف برق شده‌اند و به نظر می‌رسد با گرم شدن هوا ظرفیت دریافت پاداش توسط مشترکان نیز افزایش یابد.
وزیر نیرو در این رابطه مثال زد: بررسی قبض برق یکی از شهروندان خوزستانی در ماه گذشته نشان می‌دهد مصرف برق این مشترک نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۷ درصد کاهش یافته و بابت همین میزان کاهش مصرف مبلغ ۵۱۹ هزار تومان پاداش صرفه‌جویی دریافت کرده است.
به گفته وزیر نیرو در حالی که در بخش خانگی شاهد مدیریت مصرف برق از سوی بسیاری از خانوارها هستیم، در بخش صنایع شاهد افزایش ۱۷ درصدی میزان تأمین برق نسبت به سال گذشته و افزایش تولید در این بخش بوده‌ایم.
به‌عبارت‌دیگر مشترکان خانگی برق با صرفه‌جویی هر چه بیشتر، علاوه بر این که به اقتصاد خانوار خود کمک شایانی می‌کنند، متولیان صنعت برق را نیز در تامین هر چه بیشتر برق صنایع و چرخیدن چرخ تولید و اشتغال یاری خواهند کرد.

بازی دو سر باخت مشترکان پرمصرف

همانگونه که ذکر شد؛ برق کالایی یارانه‌ای است، بر این اساس هر مشترکی که بیشتر از آن استفاده کند، از یارانه بیشتری برخوردار خواهد شد، به عبارت دیگر در حالی که دولت‌ها یارانه را عمدتاً به اقشار کمتر برخوردار جامعه اختصاص می‌دهند، چنانکه فردی بیشتر برق مصرف کند، از یارانه بیشتری نیز برخوردار خواهد بود. وضعیتی که در آغاز به کار دولت سیزدهم تا حدودی مورد بازنگری قرار گرفت و این دولت با تصویب آئین‌نامه اجرایی نحوه محاسبه تعرفه برق مصرفی مشترکان در راستای بهینه سازی توزیع یارانه برق گام برداشت؛ به گونه‌ای تعرفه مصارف برق بیش از الگو از به شکل پلکانی افزایش یافته و از یارانه کمتری برخوردار شدند.
بر این مبنا در صورتی که مصرف خانوار به ۱٫۵ برابر الگوی مصرف برسد، تعرفه هر کیلووات ساعت مصرف مازاد بر الگو معادل یک و نیم برابر قیمت تأمین برق محاسبه می‌شود و در صورتی که مصرف برق به دو برابر الگو برسد، تعرفه مازاد بر الگو پلکانی افزایش یافته و معادل ۲٫۵ برابر محاسبه می‌شود و چنانچه به بیش از دو برابر افزایش یابد، تعرفه مصرف مازاد هم به ۳٫۵ برابر هزینه تأمین برق افزایش خواهد یافت.
بر این اساس، یک حساب سرانگشتی نشان خواهد داد با فراتر رفتن مصرف برق خانوار از “الگوی مصرف”، هزینه برق مشترکان پرمصرف‌ تا چند برابر هزینه قبض مشترکان داخل الگو افزایش خواهد یافت.
بنا بر این گزارش، می‌توان گفت مصرف برق در سبد مصرف خانوار ایرانی به مثابه یک بازی دو سر برد و یا برعکس آن عمل می‌کند و رفتار مصرفی ما این نتیجه را رقم خواهد زد.