خوانش اقتصادی- اجتماعی فیلم برادران لیلا

فارغ از تمرکز بر دلایل توقیف این فیلم، خوانش من از “برادران لیلا” خوانشی اقتصادی-اجتماعی است.
“برادران لیلا” به خوبی نمایشگر چسبندگی های نسلی است. چسبندگی هایی که مانع از نگاه واقع گرایانه به تغییرات، پذیرش تغییرات و کمک به برقراری تعادل در دل این تغییرات است.‌
“برادران لیلا” در دل روایتی از زندگی یک خانواده، بخش مهمی از مسایل اقتصادی- اجتماعی ایران امروز را به چالش می کشد.
آنچه در “برادران لیلا” میبینیم خانواده ای فقیر است با والدینی چسبنده در باورها و سنتهای قومی و قبیله ای و رنج دیده از اختلاف طبقاتی و دیده نشدن.
خانواده ای است فقیر با
برادری سوداگر
برادری قوی تن
برادری معتدل
برادری ساده دل
و لیلایی آینده نگر
“برادران لیلا ” با ترکیب مناسبی از ویژگی های شخصیتی افراد خانواده، به خوبی چالشهای حاصل از ویژگی های رفتاری در پایین ترین لایه جامعه را به ناکارآمدی رفتاری در بالاترین لایه جامعه گره میزند.
با عینک اقتصادی، آنچه بیش از هر چیز برایم پر رنگ شد، نگاه به سوداگری در این فیلم بود. سودای سوداگری در “برادران لیلا” در تمام لایه های جامعه هم سو پیش می رود. چه در دل برادران و چه در سر سوداگران اقتصادی در بازار طلا و ارز…
به گمانم فیلم “برادران لیلا” سوداگری غالب در بطن جامعه در اتصال به اقتصاد سوداگرانه را به خوبی به تصویر کشیده است. آنچه اقتصاد ایران از آن به لحاظ تاریخی در رنج بسیار است، اقتصاد مبتنی بر سوداگری و نه تولید است.
خوب به یاد دارم زمانی که نتایج یک تحقیق در وزازت کار با مشارکت کارشناس بین المللی سازمان بین المللی کار( ILO) نشان داد که بخش قابل تاملی از بیکاری در ایران از جنس بیکاری تجملاتی (لوکس) است. بدین معنا که عدم تمایل جوانان به کار در بخشی از مناطق به دلیل برخورداری ایشان از درآمد کافی و عدم نیاز به انجام فعالیت اقتصادی است و نکته اینجاست که به غیر از سوداگری چه روشی برای کسب درآمد کافی بدون انجام فعالیت اقتصادی وجود دارد؟
به عنوان مصداقی دیگر به خاطر می آورم شبه بحرانی که در پی فعالیت تعاونی های غیر مجاز در سالهای ۹۴ و ۹۵ در کشور رخ داد و سپرده گذارانی که نگران از باخت مال در کنار درب بانک مرکزی جمع می شدند. اگرچه سیاستهای غلط دولت دهه هشتاد مسبب وقوع چنین بحرانی در سالهای مورد اشاره بود، لیکن از نظر دور نداریم که سوداگری مردم در طلب دریافت سود بیشتر از بانک نیز عاملی مهم در وقوع چنان مشکلی بوده است. این سوداگری در حالی است که تجربه موفق انجام فعالیت تولیدی در بین گروه های ضعیف جامعه و به کمک تکنیکهای فعالیت در ابعاد کوچک را نیز در کشور داشته ایم. به عبارتی وجود چالشهای اقتصادی و سیاست های نادرست دلیل کافی برای توجیه رفتار سوداگرانه مردم نیست و بی شک رفتار سوداگرانه مردم تقویت کننده اقتصاد مبتنی بر سوداگری است.
و اما آنچه پادزهری بر رفتار و اقتصاد سوداگرانه است، اشتغال است. اشتغال پایدار و با کیفیت. همان اشتغالی که لیلای “برادران لیلا” بر آن تاکید داشت. اشتغالی که با امنیت همراه است. و در این میان مردم و دولت هر دو مسوول هستند. رسیدن به یک دیدگاه مشترک در رفتار اقتصادی مشارکتی – که تمرکز بر اقتصاد خانواده در “برادران لیلا” مصداقی مناسب برای این نوع رفتار اقتصادی است – و مسولیت پذیری در دستیابی به اهداف مستخرج از دیدگاه مشترک در تمامی لایه ها از خانواده تا دولت در قالب سیاستهای مناسب، کلیدی بر حل بسیاری از چالش های اقتصادی است.
“برادران لیلا” بهانه خوبی است برای دیدن وضعیت اقتصادی اجتماعی ایران امروز و تحلیل دقیق تر آن. تحلیلی که نه تنها همه عناصر جامعه را در دستیابی به راه حل برای مشکلات سهیم می داند که در ایجاد مشکلات نیز سهیمشان می داند.

ارغوان فرزین‌معتمد