نفت و ایران

نفت برای اقتصاد ایران از دو جنبه قابل بررسی است. یکی از این دو جنبه  می‌توانست منشا تحولات بزرگ اقتصادی
سیاسی و فرهنگی شود . چرا که نفت ثروت و سرمایه خالصی است. نفت یکی از سرمایه های مهم برای توسعه یافتگی کشورهاست و یکی از مهمترین مولفه های توسعه در کشورهای توسعه یافته سرمایه است. خداوند این سرمایه منحصر به فرد را در اختیار کشورهای نفت خیز قرار داد . برخی از این کشورها از این سرمایه برای ساخت زیر ساخت‌های خود استفاده کردند و برخی دیگر کشورها این سرمایه را در یک صندوق برای نسل آینده نگاه داشتند و از آن به عنوان سرمایه بین نسل ها یاد می‌کنند و سود آن سرمایه گذاری را وارد اقتصاد ملی کردند. برخی دیگر از کشورها مانند ایران و حتی عراق و ونزوئلا از این سرمایه به عنوان هزینه های جاری استفاده کردند و این هزینه های جاری منجر به آن شده هنگامی که فراز و فرود در قیمت نفت ایجاد می‌شود، نفت تبدیل به عوارضی برای زندگی مردم در قالب تورم میگردد . تورم‌های دو رقمی که دراقتصاد ملی ایران وجود دارد دقیقا یکی از عوارض قیمت نفت در اقتصاد ایران بوده است. لذا از این ثروت در اقتصاد ایران به درستی استفاده نشده و به همین دلیل گفته می‌شود اگر نفت نبود شاید ما به توسعه پایداری می رسیدیم چرا که شق دوم توسعه توجه به منابع انسانی است چون ایران نفت داشته به منابع انسانی توجه نکرده و روی منابع انسانی به درستی سرمایه گذاری نکرده ایم، به توسعه نرسیدیم. در اقتصاد تولید را بسته به سرمایه و منابع انسانی می‌دانند.
زمانی که یکی از این دو وجود داشته باشد معمولا به دومی در کشورهای توسعه کمتر توجه میشود. این مقدمه از این جهت آورده شده که ۲۹ اسفند که سالروز ملی شدن نفت در ایران است این تحول می‌توانست منشاء توسعه اقتصادایران و جغرافیای ایران باشد . اما به دلیل آنکه نتوانستیم ازاین منبع خدادادی به عنوان یک موهبت الهی به درستی استفاده کنیم عوارض آن بیشتر نصیب اقتصاد ایران شد. این موضوع در خصوص گاز هم وجود دارد امروز هم نفت و هم گاز به دلیل بی تدبیری تاثیر چندانی در توسعه کشور ندارد و نه تنها از این نعمت‌ها به درستی استفاده نکردیم بلکه به اتلاف منابع دچار شدیم و هرچند وقت یک بار نگران آن هستیم که گاز کافی برای بخش صنعت نداشته باشیم یا بنزین کافی برای بخش خودرو نداشته باشیم. گرچه نباید یک نکته را در مورد نفت در ایران فراموش کرد. کار بزرگی که دکتر مصدق در خصوص ملی شدن صنعت نفت انجام داد در آن مقطع تاریخی که استعمار سیطره بر جغرافیا و اقتصاد ایران داشت اقدام مرحوم مصدق اقدامی بی نظیر و کم نظیر در تاریخ ایران بوده اما بعد از این اقدام بزرگ دولت‌های مختلف مسیراستفاده از سرمایه نفت را به انحراف بردند. شاید ذکر این نکته جالب باشد که زمانی که نفت ملی شد و انگلستان واردات نفت ایران را ممنوع کرد در آن سالها صادرات غیر نفتی آنقدر زیاد شد که هزینه اداره کشور از محل صادرات غیر نفتی تامین شد اما پس از آن اقتصاد معتاد به درآمدهای نفتی شد و تا به امروز این اعتیاد به درآمدهای نفتی در بودجه های دولتهای مختلف وجود دارد. امیدواریم که به نقطه ای برسیم که نفت یک نعمت برای توسعه اقتصاد ایران باشد.